16.9.2006
Nghệ sĩ Tú Sương
Trong thập niên 90, khi sân khấu cải lương xuống cấp trầm trọng, một suất diễn tuồng mới của đoàn hát đại ban Minh Tơ chỉ bán được tới hơn trăm vé, thì đoàn hát Đồng Ấu Bạch Long với các diễn viên nhí Vũ Luân, Tú Sương, Trinh Trinh, Chinh Nhân, … lại được khán giả ái mộ nồng nhiệt, đến độ có ngày đoàn Đồng Ấu Bạch Long hát ba suất mà suất hát nào cũng đông nghẹt khán giả.
Khán giả hiếu kỳ, đến xem Vũ Luân hát vì Vũ Luân giống hệt nghệ sĩ thần tượng Vũ Linh. Dịp may của nghệ sĩ trẻ Vũ Luân cũng đồng thời là dịp may cho các nũ nghệ sĩ trẻ hát cặp với Vũ Luân đó là các nữ nghệ sĩ Tú Sương, Ngọc Trinh, Thanh Thảo, Trinh Trinh, Quế Trân… đồng thời những suất hát đắc khách đó cũng đem đến cho sân khấu cải lương một luồn sinh khí mới.
Viên ngọc bích của sân khấu cải lương tuồng cổ
Công bằng mà nói các nữ nghệ sĩ trẻ Tú Sương, Ngọc Trinh, Thanh Thảo… đếu có tay nghề cao, các cô là hậu duệ 5 đời của hai nghệ nhân hát bội Vĩnh - Xuân, cháu cố của nghệ sĩ tài danh Bầu Thắng, Cháu ngoại của hai nghệ sĩ bậc thầy Minh Tơ - Bảy Sự, con của hai nghệ sĩ Trường Sơn và Thanh Loan.
Ba nữ nghệ sĩ Ngọc Trinh, Tú Sương và Thanh Thảo được sinh ra và lớn lên theo ông bà cha mẹ ở trong rạp hát, ngày đêm được nghe thấy các nghệ sĩ ca hát nên đã thâm nhiểm trong tiềm thức nghệ thuật ca hát của các bậc trưởng thượng trong dòng họ nghệ sĩ Bấu Thắng – Minh Tơ.
- Nữ nghệ sĩ Ngọc Trinh, sanh ngày 8 tháng 10 năm 1976, tại miền Trung. - Nữ nghệ sĩ Tú Sương, sanh ngày 30 tháng 12 năm 1977, tại miền Trung. - Nữ nghệ sĩ Thanh Thảo, sanh ngày 10 tháng 10 năm 1982, tại Saigòn.
Công bằng mà nói các nữ nghệ sĩ trẻ Tú Sương, Ngọc Trinh, Thanh Thảo… đếu có tay nghề cao, các cô là hậu duệ 5 đời của hai nghệ nhân hát bội Vĩnh - Xuân, cháu cố của nghệ sĩ tài danh Bầu Thắng, Cháu ngoại của hai nghệ sĩ bậc thầy Minh Tơ - Bảy Sự, con của hai nghệ sĩ Trường Sơn và Thanh Loan.
Thưa quí thính giả, trong chương trình nầy, Nguyễn Phương xin đặc biệt giới thiệu nữ nghệ sĩ Tú Sương, viên ngọc bích của sân khấu cải lương tuồng cổ ở Việt Nam.
Từ khi sơ sanh cho đến khi trưởng thành, Tú Sương ở chung với cha mẹ trong mái đình Thái Hưng (Cầu Quan) và hàng đêm Tú Sương được theo cha mẹ (nghệ sĩ Trường Sơn và Thanh Loan) khi cha mẹ cô đi hát cho đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ.
Do đó Tú Sương được tiêm nhiểm nghề hát một cách vô thức, nghề nghiệp ca hát của cha mẹ và các nghệ sĩ tài danh tiền bối đã nhập tâm một cách sâu sắc trong tâm hồn non trẻ của Tú Sương, đến độ vào lúc 7, 8 tuổi, Tú Sương đã thuộc lòng và ca được một số bài bản hát hồ quảng mà cô đã vô tâm học được khi ngồi bên cánh gà coi cha mẹ cô hát.
Lối diễn nhí nhỏm duyên dáng
Khi gia nhập vô đoàn Đồng Ấu Bạch Long học hát, diễn viên nhí Tú Sương đã làm cho khán giả kinh ngạc về lối diễn nhí nhỏm duyên dáng của em qua các vai chánh trong kịch truyền hình thiếu nhi: Cóc kiện trời, Cầu Vòng và Đàn Thỏ, Củ Cải Khổng Lồ, và Tú Sương đặc biệt lôi cuốn khán giả khi hát cặp chung với nghệ sĩ Vũ Luân qua vở tuồng cải lương hồ quảng Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài.
Tú Sương có nét diễn rất sinh động nhất là nét mặt, nụ cười, từng cái liếc mắt rất giống mẹ của em, nữ nghệ sĩ tài danh Thanh Loan, người đã có những vai để đời, như vai Thượng Dương Hoàng Hậu trong tuồng Câu Thơ Yên Ngự, vai Triệu Tử Long trong tuồng Lưu Bị Cầu hôn Giang Tả..
Năm 18 tuổi, Tú Sương đoạt được huy chương vàng giải Trần Hữu Trang cùng lúc với Trinh Trinh. Tú Sương đóng vai Bao Công, lớp vô lò gạch gặp bà Lý Thần Phi.
Đây là một lớp tuồng khó hát nhất vì chỉ có hai nhân vật trên sân khấu : Bao Công và Lý Thần Phi mà vai Bao Công lời thoại ít, Bao Công phải diễn xuất nhiều tâm trạng khác nhau theo lời kể vụ “án linh miêu tráo chúa 18 năm về trước” của bà Lý Thần Phi.
Vai diễn Bao Công
Trong thập niên 60, có hai nghệ sĩ thủ diễn vai Bao Công mà tôi thích nhứt và cho là hay nhứt, đó là nghệ sĩ Minh Tơ trong đoàn hát Khánh Hồng - Vĩnh Xuân Ban trong tuồng Linh Miêu Tráo Chúa hay Bao Công Tra Án Quách Què và người khác là nghệ sĩ Hoàng Giang đoàn Thanh Minh Thanh Nga trong tuồng Bao Công Xử Án Trần Thế Mỹ.
Tú Sương có nét diễn rất sinh động nhất là nét mặt, nụ cười, từng cái liếc mắt rất giống mẹ của em, nữ nghệ sĩ tài danh Thanh Loan, người đã có những vai để đời, như vai Thượng Dương Hoàng Hậu trong tuồng Câu Thơ Yên Ngự, vai Triệu Tử Long trong tuồng Lưu Bị Cầu hôn Giang Tả..
Nghệ sĩ Minh Tơ vóc dáng cao ráo, mắt lớn, mặt tròn, má bạnh ra nên khi anh hóa trang vào các vai như Quan Công, Triệu Khuôn Dẫn thì giống như tranh vẻ các nhân vật đó được lưu truyền xưa nay, cọng với giọng nói giọng hát sang sảng, dũng mãnh và điệu múa, động tác vũ đạo thật là đẹp, thật uy nghi, nghệ sĩ Minh Tơ diễn xuất sắc các vai Bao Công, Triệu Khuôn Dẫn, khó có ai diễn hay hơn.
Người thứ hai thủ diễn vai Bao Công trước năm 75, đã để ấn tượng sâu đậm trong lòng khán giả là nghệ sĩ Hoàng Giang trong tuồng Bao Công Xử Án Trần Thế Mỹ, hát trên sân khấu đoàn Thanh Minh Thanh Nga.
Nghệ sĩ Hoàng Giang cũng cao ráo, mắt lớn, giọng hát sang sảng và anh cũng là một nghệ sĩ bậc thầy trong lối diễn tuồng Tàu nên khi diễn vai Bao Công, anh diễn chửng chạc, uy nghi như anh Minh Tơ, chớ không có la ào ào như khi anh diễn các vai phản diện trong các tuồng xã hội.
Thế hệ nghệ sĩ thứ hai cũng có người nối gót các nghệ sĩ đàn cha đàn chú và thành công cũng không kém như Thanh Tòng trong vai Bao Công, Ngọc Đáng trong vai Lý Thần Phi, nghệ sĩ Trường Sơn vai Bao Công và Tài Linh trong vai Lý Thần Phi, nghệ sĩ Tuấn Châu trong vai Bao Công và nghệ sĩ Phượng Mai trong vai Lý Thần Phi.
Thế hệ nghệ sĩ thứ ba có nghệ sĩ Linh Châu, cháu nội của nghệ sĩ danh ca Thanh Tao trong vai Bao Công và nữ nghệ sĩ Thanh Thanh Tâm, ái nữ của nghệ sĩ Nam Hùng và nữ nghệ sĩ Thanh Thanh Hoa trong vai Lý Thần Phi. Hai nghệ sĩ Linh Châu và Thanh Thanh Tâm, hai diễn viên trẻ con nhà nòi, trong lứa tuổi trên ba mươi đã thủ diễn hai vai Bao Công và Lý Thần Phi đúng bài bản, nghiêm nhặt, vũ đạo thật đẹp, hào hùng, không có đợng tác thừa.
Huy chương vàng Trần Hữu Trang
Chót hết Nguyễn Phương xin giới thiệu nữ nghệ sĩ Tú Sương, 18 tuổi đóng vai Bao Công và với vai tuồng nầy nữ nghệ sĩ Tú Sương đã đoạt được cho huy chương vàng Trần Hữu Trang, giải diễn viên xuất sắc năm 1995.
Thông thường các nghệ sĩ rất e ngại khi phải thủ diễn những vai tuồng nào mà trước đó những nghệ sĩ tài danh đã diễn, những hình tượng nhân vật đó đã được khắc họa một cách sắc nét, mẫu mực tạo thành một ấn tượng sâu đậm trong lòng của khán giả như các vai Bao Công, Quan Công, Lý Thần Phi, Bàng Quí Phi, Võ Tắc Thiên... Khán giả đã có hình tượng nghệ thuật của người diễn trước để so sánh với người diễn sau.
Bằng cách biểu diễn cái “thần” nội tâm của nhân vật, Tú Sương đã khắc phục được cái yếu kém về sắc vóc nhỏ con của mình để diễn vai Bao Công trông thật là oai vệ, đường bệ, cô đã sữa giọng nói, tuy nghe biết là còn nhỏ tuổi như giọng nói có nam tính, cũng âm vang sang sãng, thêm vào đó vũ đạo tuồng cổ chuẩn mực của Tú Sương đã chinh phục được khán giả và ban Giám khảo trong cuộc thi diễn viên xuất sắc trong năm 1995.
Tú Sương vào vai Bao Công, nắm bắt được tính cách của nhân vật, diễn tả được tinh thần của nhân vật nên Tú Sương tạo được một phong cách diễn xuất trẻ trung, chững chạc đáng ngạc nhiên ở một cô đào quá trẻ. Tú Sương diễn chủ yếu ở đôi mắt như trước đây ông Minh Tơ và Thanh Tòng đã diễn.
Trong lớp diễn Bao Công nghe người đàn bà mù dám bắt Bao Công cỡi mão qùy xuống, Bao Công – Tú Sương đã diễn được tâm trạng cố gắng kềm giữ sự giận dữ tự ái của một viên thượng quan, buộc lòng qùy trước một người đàn bà mù chỉ vì muốn tìm hiểu vụ án oan mà bà ta đã khiếu tố.
Khi nghe bà Lý Thần Phi kể lại nổi oan và hai mươi năm lưu lạc, ánh mắt của Bao Công - Tú Sương rưng rưng xót xa, dù Bao Công không để rơi giọt nước mắt nhưng khán giả vẫn cảm thấy được lòng trắc ẩn mênh mông của Bao Công đối với Lý Thần Phi.
Bằng cách biểu diễn cái “thần” nội tâm của nhân vật, Tú Sương đã khắc phục được cái yếu kém về sắc vóc nhỏ con của mình để diễn vai Bao Công trông thật là oai vệ, đường bệ, cô đã sữa giọng nói, tuy nghe biết là còn nhỏ tuổi như giọng nói có nam tính, cũng âm vang sang sãng, thêm vào đó vũ đạo tuồng cổ chuẩn mực của Tú Sương đã chinh phục được khán giả và ban Giám khảo trong cuộc thi diễn viên xuất sắc trong năm 1995.
Nỗi khổ tâm của Tú Sương khi vào vai Bao Công không phải ở phần diễn xuất mà là ở hóa trang. Bao Công mặt đen nên Tú Sương phải đánh phấn lót rồi thoa lọ nghẹ, gắn râu thì phải dùng keo thật đặt để khi hát, có mồ hôi ra thì râu cũng không bị sút.
Nhưng dùng keo đặt thì khi hết hát, tẩy trang rất là rát da mặt, có khi bị phòng dộp nơi những chổ thoa keo. Da mặt của cô gái trẻ Tú Sương, sau một thời gian diễn liên tục tuồng Bao Công đã bị hư da mặt.
Khi được hỏi cô nghĩ sao khi nhan sắc bị tàn phá vì vai diễn, Tú Sương trả lời là “khán giả còn thích thì con còn diễn, với lại khi diễn vai Bao Công, con nhớ ông ngọai con, (tức nghệ sĩ Minh Tơ), cậu năm con (tức nghệ sĩ Thanh Tòng) và Ba của con, nghệ sĩ Trường Sơn, những người đã tốn nhiều công sức và tâm huyết chỉ dạy con diễn vai Bao Công.”
Tú Sương lập gia đình sớm, có đứa con gái tên là Tú Quyên, giống cô như đúc, tuổi lên năm đã bập bẹ ca hồ quảng như mẹ và cũng thích đóng tuồng. Không biết sau nầy Tú Quyên có thể là thế hệ thứ sáu trong dòng họ đại danh gia về cải lương tuồng cổ Vĩnh Xuân Bầu Thắng Minh Tơ không?
Thưa quí thính giả, Nguyễn Phương xin chấm dứt chương trình và xin hẹn tái ngộ vào giờ nầy tuần sau.
Nguồn: https://www.rfa.org/vietnamese/news/programs/TraditionalMusic/ArtistTuSuong_NPhuong-20060916.html