26.6.2011
Hôm nay tôi xin nói vài mẩu chuyện có liên quan đến nữ nghệ sĩ Thanh Nga.
Photo courtesy of conhacvietnam.com.
Từ trái sang: Thanh Nga - Hữu Phước - Thành Được trong vở Con Gái Chị Hằng.
Thật ra muốn đề cập đến nữ hoàng sân khấu Thanh Nga thì phải viết vài cuốn sách, như trong bộ truyện tình sử cải lương Cuộc Đời Thanh Nga của Ngành Mai, tức của tôi, quyển 1 phát hành năm 2005. Do đó mà hôm nay tôi chỉ đề cập đến vài mẩu chuyện nho nhỏ về người nữ nghệ sĩ lừng danh này.
Ăn ảnh
Trước hết xin nói về việc Thanh Nga ăn ảnh khi lên truyền hình. Trong làng cải lương có những nghệ sĩ, phần nhiều là giới nữ, họ có gương mặt rất kiều diễm dưới ánh đèn sân gỗ, duyên dáng tuyệt vời trong bất cứ vai tuồng nào tại hí viện, nhưng khi ra trước màn ảnh nhỏ vô tuyến truyền hình, các nữ nghệ sĩ dễ mến kia lại mất đi ít nhiều những nét khả ái đã từng được in sâu trong lòng khán giả mộ điệu. Tại họ khớp trước ống ảnh của phim trường chăng? Không! Họ vẫn giữ nguyên những động tác của lúc thi thố trên sân khấu, không sơ xuất chút nào về phương diện diễn xuất. Ấy thế mà chỉ cái tội là, nói theo nhà nghề là họ không ăn ảnh.
Và cũng có những nữ nghệ sĩ mà trên sân khấu ít ai thấy hết cái duyên dáng và diễn xuất thần tình của họ. Nhưng lên màn ảnh nhỏ truyền hình, họ có những nét đặc biệt làm cho người xem ngạc nhiên hơn nhiều. Đó là trường hợp của nữ nghệ sĩ Thanh Nga. Tôi xin trình bày sau đây...
Đứng trên sân khấu, trong những pha phải bộc lộ sự buồn rầu, chán nản, Thanh Nga đã làm cho khán giả phải mềm lòng, thổn thức từng cơn rồi. Lên màn ảnh truyền hình, sắc diện ấy càng bộc lộ trọn vẹn ở vành môi, khóe mắt, ở từng một bước đi, từ cử động nhẹ ở đôi tay. Cái buồn muôn thuở của nàng Giáng Hương trong vở hát "Sân Khấu Về Khuya", của Nguyễn Thành Châu, và giọt lệ thật sự chân thành long lanh trong khóe mắt sâu thẳm gợi buồn mênh mông để từ từ lăn trên đôi má.
Cũng như cái buồn uất nghẹn của cô nữ sinh "con gái chị Hằng" đã tạo cho Thanh Nga một khuôn mặt bất hủ trên màn ảnh Tivi vậy.
Đào Con
Tiếp sau đây xin nói về Thanh Nga lúc 10 tuổi làm đào con trên sân khấu đoàn Thanh Minh, do dưỡng phụ của cô là nghệ sĩ Năm Nghĩa làm bầu gánh. Hồi ấy, đoàn Thanh Minh nhân dịp Tết chia ra hai gánh, nói cho đúng là chia thành hai nhóm hát ở hai rạp khác nhau. Một ở rạp Thuận Thành, Đa Kao và một ở bên Chánh Hưng (phía bên kia cầu chữ Y). Mới 10 tuổi nên Thanh Nga được thủ vai "đào con" ở cả 2 bên. Thời đó gánh hát còn nghèo, Thanh Nga và gánh hát đâu có xe hơi riêng, thành thử cô phải đeo xe cam nhông không mui để chạy rạp cho kịp tuồng. Thời ấy ở Sài Gòn, Chợ Lớn có loại xe vận tải không có mui mà người ta gọi là xe thớt.
Năm ấy một bên hát tuồng "Con Vật Giữa Chợ Người" và bên kia diễn vở "Đảng Ó Biển. Thanh Nga còn nhỏ, chạy rạp, đeo xe hoài nên mệt. Trong khi chờ đợi đến lượt ra sân khấu, cô ngồi sau cánh gà rồi... lơ mơ ngủ lúc nào không biết. Mãi đến lúc người nào đó kêu to lên:
- Con nhỏ ngủ sao? Ra sân khấu đi chớ, tới lớp rồi.
Thanh Nga giựt mình choàng dậy, chạy đại ra sân khấu. Người ta đang hát tuồng "Con Vật Giữa Chợ Người," nhưng mới ngủ dậy có biết gì đâu, bèn hát ngay mấy câu trong tuồng "Đảng Ó Biển"!
Đến lúc biết mình hố, vội vàng sửa cái rụp! May là vì khán giả chưa kịp nhận ra. Từ ấy về sau mỗi dịp Tết đến, Thanh Nga không thể nào quên được kỷ niệm vui tươi ngộ nghĩnh ấy.
Tình nghệ sĩ
Một câu chuyện nữa là Thanh Nga đi xích lô mà người đạp xích lô là nghệ sĩ thuộc lớp đàn anh.
Thanh Nga hối hả đi trên đường Lê Văn Duyệt, Sài Gòn. Cô nhìn lại phía sau, thấy có chiếc xích lô vắng khách, cô vội vàng vẫy tay để xe ngừng lại chở cô đi công việc gấp. Xe vừa ngừng, Thanh Nga bước tới, bỗng cô nhìn thấy người đạp xe xích lô rồi dừng chân lại không đám bước lên xe. Có tiếng người đạp xích lô:
- Cô Nga lên xe đi!
Giọng của Thanh Nga bỗng run run:
- Trời ơi! Khổ sở như thế này sao?
Rồi Thanh Nga cũng bước lên xe. Chiếc xích lô lăn bánh. Thanh Nga trân mình ngồi trên xích lô mà lòng như tê lạnh. Bọn trẻ nít hai bên đường chỉ chỏ: "Thanh Nga kìa tụi bây ơi", chớ bọn chúng nào có để ý đến người đạp xích lô đã kéo chiếc nón xuống che gần kín đôi mắt. Im lặng nặng nề kéo dài một lúc... Thanh Nga nói:
- Người ta đồn anh đạp xích lô, Nga không tin, ai dè là sự thật...
- Chẳng có gì quan trọng đâu. Như thế này tôi mới đủ tiền nuôi sống cả gia đình.
Rồi người đạp xích lô như muốn lảng sang chuyện khác:
- Thế này cũng giống như chúng ta diễn trong một vở tuồng xã hội có xích lô, có xe đạp...
Xe xích lô dừng lại, Thanh Nga bước xuống, mặt đầy vẻ xúc động nói:
- Anh phải trở lại sân khấu chớ không thể đạp xích lô. Để tôi xin Má Bảy Phùng Há đem vợ chồng anh trở lại sân khấu cải lương.
Và sau đó quả đúng như thế. Nữ nghệ sĩ Thanh Nga đã báo cho nữ nghệ sĩ Phùng Há sự việc, và Má Bảy đã nhận người đạp xích lô đó – nghệ sĩ Văn Khoe – và vợ là nữ nghệ sĩ Hoài Mỹ vào trong nhóm "Đời Cô Lựu". Và nhóm lúc ấy có các nghệ sĩ: Phùng Há, Út Trà Ôn, Thanh Nga, Hoàng Giang, Kim Giác, Ngọc Nuôi, Hoàng Ấn, Nam Hùng, Thanh Thanh Hoa, Văn Khoe, Hoài Mỹ...
Nữ nghệ sĩ Phùng Há, và Thanh Nga đã mang lại cuộc sống vật chất cho gia đình Văn Khoe – Hoài Mỹ là việc nhỏ, mà cái lớn hơn là sự giúp đỡ đồng nghiệp trở lại với nghề, cho người nghệ sĩ sân khấu trở lại với sân khấu.
Kép Văn Khoe và đào Hoài Mỹ nổi tiếng một thời ở gánh Hoài Dung – Hoài Mỹ. Và trong tuồng "Người Mẹ Tội Lỗi" của Nguyễn Huỳnh, sau đổi tên là tuồng "Tướng Cướp Bạch Hải Đường". Văn Khoe đóng vai ông Cò sở mật thám, bạn của chàng Minh, tức tướng cướp Bạch Hải Đường.
Ái mộ
Có lần đoàn cải lương Việt Nam trình diễn tại rạp Minh Phụng ở Chợ Lớn, sau khi vãn hát ra về Thanh Nga được một số khán giả ái mộ chạy theo nắm tay níu áo. Ông xã cô là ông Đổng Lân biết nguy đến nơi nên vội vàng đến xe trước để mở cửa cho vợ lên xe, mong thoát khỏi đám đông đang vây quanh Thanh Nga.
Nhưng trong lúc Đổng Lân loay hoay mở cửa xe thì Thanh Nga bị một trong số người ái mộ nắm tóc giựt xuống khiến cô đau điếng thiếu điều muốn la làng.
Lên xe rồi mà cô vẫn còn bị người ta rị tóc lại đau đến nỗi cô phải khóc lên. Qua ngày sau đầu Thanh Nga bị u một cục và nghe rêm cả mỏ ác. Ái mộ cái kiểu này chắc chẳng ai ham.
Ngành Mai
Nguồn: https://www.rfa.org/vietnamese/news/programs/TraditionalMusic/actress-thanh-nga-nmai-06262011112530.html