Nguyễn Phương
18.2.2007
Nghệ sĩ Kiều Lệ Mai, Minh Đức, và Soạn giả Nguyễn Phương.
Vì muốn tìm hiểu các nghệ sĩ cải lương đang còn hoạt động nghệ thuật ở hải ngoại để giới thiệu với thính giả bốn phương nên trong chuyến du lịch sang Paris vào tháng 11 năm 2006 vừa qua, Nguyễn Phương đã để rất nhiều thời gian để tiếp xúc với các bạn nghệ sĩ cải lương định cư ở Paris.
Có biết được cuộc sinh sống ở kinh thành Paris khó khăn đến mức nào thì khi biết các nghệ sĩ của mình phải vừa học nghề mới, vừa học tiếng Pháp để hội nhập với cuộc sống nơi xứ người, tôi càng thêm mến yêu và kính phục: các bạn nghệ sĩ cải lương đã để rất nhiều tâm huyết và công sức khi các bạn thực hiện những suất hát cải lương, phục vụ cộng đồng người Việt ở Paris.
Tôi đã tiếp xúc với nghệ sĩ Bích Thuận, Minh Tâm, Tài Lương, Minh Đức, Kiều Lệ Mai, Hà Mỹ Liên, Hà Mỹ Xuân, Việt Dương Nhân, Minh Thanh, Kim Chi, Bạch Nhân Trang, Trần Nghĩa Hiệp, Dũng Thanh Hồng, Thanh Bạch, Bạch Lê và rất nhiều nghệ sĩ khác. Mỗi nghệ sĩ có một hoàn cảnh riêng, một cố gắng vượt bực để có thể có một cuộc sống kinh tế thoải mái và có nhiều dịp để hát cải lương cho đồng bào xem chơi.
Nữ nghệ sĩ Kiều Lệ Mai
Đôi nghệ sĩ Minh Đức – Kiều Lệ Mai định cư tại nước Pháp từ năm 1979 theo diện con lai hồi hương. Nữ nghệ sĩ Kiều Lệ Mai tên thật là Parret Thérèse, sanh ngày 8 tháng 9 năm 1949 tại tỉnh Long Xuyên.
Năm 1965 khi cô đi đoàn hát Thủ Đô, ông Bầu Ba Bảng đặt cho cô nghệ danh: Kiều Lệ Mai. Vở tuồng đầu tiên của Kiều Lệ Mai xuất hiện trên sân khấu Thủ Đô là vở Bao Công xử án Trần Thế Mỹ, vai con của Trần Thế Mỷ. Ở đoàn cải lương Thủ Đô, Kiều Lệ Mai được khán giả tán thưởng qua các vai chánh trong tuồng Lâm Sanh Xuân Nương, Thần Nữ dâng Ngũ Linh Kỳ.
Kiều Lệ Mai đã thủ các vai đào chánh trong các tuồng Ao Vũ Cơ Hàn, Máu Nhuộm Sân Chùa, Thần Điêu Đại Hiệp, Tiếu Ngạo Giang Hồ, Mùa Trên Bạch Mã Sơn, Kiếm Sĩ Dơi, Cô Gái Đồ Long, Hồng Cô Tuyệt Kiếm, Cưới Vợ cho Vua, hát chánh với các diễn viên tài danh Minh Cảnh, Ut Trà On, Thành Được, Thanh Hải, Ut Hiền.
Có biết được cuộc sinh sống ở kinh thành Paris khó khăn đến mức nào thì khi biết các nghệ sĩ của mình phải vừa học nghề mới, vừa học tiếng Pháp để hội nhập với cuộc sống nơi xứ người, tôi càng thêm mến yêu và kính phục: các bạn nghệ sĩ cải lương đã để rất nhiều tâm huyết và công sức khi các bạn thực hiện những suất hát cải lương, phục vụ cộng đồng người Việt ở Paris.
Kiều Lệ Mai đã hát cho các đoàn hát Thủ Đô, Minh Cảnh, Hoa Thủy Tiên, Trăng Mùa Thu, Kim Chung, Thanh Minh Thanh Nga, Thái Dương, Tiếng Ca Trung Hiếu, Trần Hữu Trang.
Nghệ sĩ Minh Đức
Nghệ sĩ Minh Đức (phu quân của Kiều Lệ Mai) sanh ngày 6 tháng 6 năm 1938 tại làng Long Tuyền, tỉnh Cần Thơ, học Trung Học Cần Thơ. Minh Đức theo đoàn hát Thanh Tao để học hát, anh hát được vai quan trọng khi anh đi hát cho đoàn Hữu Tâm của ông bầu Ba Khuê nhân dịp thế vai cho kép Bữu Tài trong vở tuồng Tiếng Chuông Thiên Mụ của soạn giả Bạch Diệp Minh Nguyên.
Nghệ sĩ Minh Đức đã cộng tác qua các đoàn hát Thủ Đô, Hoa Mùa Xuân (tiền thân của gánh hát Dạ Lý Hương của ông Bầu Xuân), Hoa Thủy Tiên, Trăng Mùa Thu, Thanh Minh Thanh Nga, Kim Chung, Thái Dương, Tiếng Ca Trung Hiếu, Trần Hữu Trang.
Nghệ sĩ Minh Đức có giọng ca mùi mẫn, khi diễn các vai lão, giọng hát đĩnh đạt, cử chỉ phong lưu. Nghệ sĩ Minh Đức có kinh nghiệm và học thấu đáo các vũ đạo hát cải lương tuồng cổ, tuồng Tàu.
Đôi chim liền cánh
Minh Đức và Kiều Lệ Mai như đôi chim liền cánh cùng lượn bay trên bầu trời nghệ thuật chung trong một đoàn hát, dù có thay đổi bao nhiêu đoàn hát, Minh Đức và Kiều Lệ Mai vẫn chung vai sát cánh, vui buồn sướng khổ bên nhau.
Khi định cư tại Pháp năm 1979, Minh Đức và Kiều Lệ Mai phải bắt đầu từ con số không để xây dựng lại cuộc sống và cuộc đời nghệ thuật. Với một niềm đam mê theo nghiệp Tổ cải lương, Minh Đức và Kiều Lệ Mai tham gia hầu hết những suất hát phục vụ sinh hoạt của cộng đồng người Việt tạp Paris.
Minh Đức và Kiều Lệ Mai như đôi chim liền cánh cùng lượn bay trên bầu trời nghệ thuật chung trong một đoàn hát, dù có thay đổi bao nhiêu đoàn hát, Minh Đức và Kiều Lệ Mai vẫn chung vai sát cánh, vui buồn sướng khổ bên nhau.
Năm 1986, nghệ sĩ lão thành Hữu Phước lập nhóm Nghệ sĩ tỵ nạn tại Paris (Assiociation des artistes réfugiés de Paris) gồm có các danh tài Kiều Lệ Mai, Dũng Thanh Lâm, Hà Mỹ Liên, Minh Đức, Phương Thanh, Hoàng Long, Minh Thanh, Kim Chi, Thanh Lịch,… Kiều Lệ Mai và Minh Đức là hai thành viên năng nổ nhứt, hoạt động không ngừng nghĩ, góp phần thực hiện được những suất hát nguyên tuồng trên sân khấu rạp Maubert Mutualité và thu vidéo do Bảo Anh Production thực hiện.
Vấn đề tập tuồng sau khi làm việc ở Sở về và tập tuồng trong các ngày thứ bảy, chúa nhựt đòi hỏi các nghệ sĩ phải cố gắng hết sức, vừa không bê trể công việc làm trong các công, tư Sở vừa phải thuộc tuồng hát, tập cho ăn ý rập khuôn nhau. Minh Đức và Kiều Lệ Mai phải chạy lo những y trang và đạo cụ để hát giống như đã hát những tuồng đó khi còn ở Việt Nam. Đó là các tuồng Phụng Nghi Đình, Trường Tương Tư, Chiêu Quân Cống Hồ, Chuyện Tình An Lộc Sơn…
Những hia, mão, râu, tóc, các bộ áo giáp, mãng bào long bào không dễ gì kiếm được ở bên Pháp, vậy mà Minh Đức, Kiều Lệ Mai và các bạn đã chuẫn bị đầy đủ không khác gì các gánh hát chuyên hát tuồng Tàu: Phụng Hảo, Minh Tơ nên khi băng vidéo thu hình các tuồng Tàu kể trên đã làm hài lòng khán thính giả Paris.
Những tuồng hát do Minh Đức và Kiều Lệ Mai cùng thực hiện với nhóm nghệ sĩ Assiociation des Artistes réfugiés de Paris đến nay còn được cộng đồng người Việt tại Paris nhắc nhở như tuồng Tướng Cướp Bạch Hải Đường, Biên Giới Một Chiều Mưa, Tấm Lòng Của Biển, Con Gái Chị Hằng, Đôi Mắt Người Xưa, Lệnh Của Bà, Chiêu Quân Cống Hồ, Trường Tương Tư, Phụng Nghi Đình, Bông Hồng Cài Ao, Chuyện Tình Lan và Điệp, Chuyện Tình An Lộc Sơn…
Xin mời quí thính giả nghe giọng ca truyền cảm của đôi nghệ sĩ uyên ương Minh Đức Kiều Lệ Mai. qua tuồng Phụng Nghi Đình, lớp Điêu Thuyền Bái Nguyệt.
Thưa quí thính giả, chương trình cổ nhạc tuần này xin chấm dứt nơi đây, Nguyễn Phương xin hẹn tái ngộ vào giờ nầy tuần sau.
Nguồn: https://www.rfa.org/vietnamese/news/programs/TraditionalMusic/ActorMinhDucAndActressKieuLeMaiInParis_NPhuong-20070218.html