Orchid và ông bà Hoàng Giác
Bà thân ái chỉ tôi thấy từng người. Kể vanh vách từng tên tuổi, thành tích “kẻ thù” của bà, bằng giọng ngân nga tự tin… Nhưng bà vẫn không che dấu được ít nhiều biếm nhẽ khi tôi chỉ bức hình người con gái rất đẹp, đi kèm bản nhạc “Mơ Hoa.” Tôi những tưởng đó là chân dung thời thiếu nữ của bà. Đâu ngờ, bà lắc đầu, cười bao dung, buông gọn:
“Bà làm gì mà…tân thời được đến thế, con!…”
Tôi nhìn qua ông. Tác giả “Mơ Hoa” đã bước qua tuổi 80 nhưng nét phong nhã của một nghệ sĩ đất Thăng Long vẫn còn lưu luyến, thân ái chưa chia tay ông. Ông nhìn lại tôi, với nụ cười hóm hỉnh. Không một lời, ông chỉ gục gặc đầu, nửa như xác nhận, nửa như xấu hổ…
Sau câu chuyện của một thứ nữ…“Thập diện mai phục”(Mẹ tôi thường gọi như thế) từ quá khứ, bà Hoàng Giác quay về với những nơi chốn, những “ngày giờ đằm thắm…” Bắt đầu từ cuộc hôn nhân giữa bà và, nhạc sĩ Hoàng Giác.
Nói về cuộc hôn nhân mà định mệnh (rất hiếm khi rộng lượng,) đã gõ và mở lớn cánh cửa ước mơ thầm kín của mình, bà kể, trước ngày toàn quốc kháng chiến, năm 1945, theo ghi nhận của một một số người cùng thời, thì bà được coi là hoa khôi đường Quán Thánh.
Sinh trưởng trong một gia đình nho phong nề nếp, sắc đẹp của bà Hoàng Giác không chỉ là đề tài trên môi của nhiều tài tử, giai nhân; bà còn là niềm mơ ước thầm kín của rất nhiều chàng trai Hà Thành.
Nhưng những người này đâu biết rằng, chỉ sau một vài lần theo cha mẹ tham dự mấy buổi trình diễn nhạc tại nhà Hát Lớn Hà Nội, trái tim thanh khiết của cô hoa khôi đường Quán Thánh đã thầm trao gửi cho tiếng hát, tiếng đàn của người nhạc sĩ trẻ tuổi mang tên Hoàng Giác.
Tôi nghĩ, điều nên nhấn mạnh ở đây là không chỉ những người theo đuổi bà, mà ngay người nhạc sĩ trẻ tuổi mang tên Hoàng Giác, cũng không hề hay biết trái tim nàng Kim Châu đã ký thác cho ông, như một ước nguyền trăm năm, bất biến.
Bà kể, có thể khi ấy, tác giả “Ngày Về” vẫn chưa ra khỏi giấc mơ đầu đời, bất hạnh! Bà nói:
“Ông vẫn còn mụ người vì cái cô hàng xóm, đã lấy chồng, người khiến ông viết bài “Mơ Hoa,” con à!…”
Tới đây, không một chút ý hướng bênh vực nào hết, tôi trộm nghĩ, nếu không có giấc mơ bẽ bàng kia, liệu giai đoạn mở đường của nền tân nhạc Việt Nam, có thể có một Hoàng Giác, nhạc sĩ mà tài năng được thực chứng ngay tự ca khúc đầu tay “Mơ Hoa”? Một tác phẩm nằm trong dòng lãng mạn, nhưng không quá sướt mướt, bi lụy, như đa số những ca khúc tiền chiến, mở đường:
“Tan giấc mơ hoa / bóng người khuất xa / đôi đường từ đây / ai bước đi không hẹn ngày / người tuy xa cách / nhưng lòng ta khắc ghi / bên đèn một bóng / tháng ngày chờ mong…” (Trích ca khúc “Mơ Hoa.”)
Tôi lại nghĩ, biết đâu, chính vì cái tâm sự “bên đèn một bóng / tháng ngày chờ mong” của nhạc sĩ Hoàng Giác, đã chẳng khiến nàng Kim Châu nhận ra tính thủy chung của tác giả… Nên chi, khi Hoàng Giác cất tiếng hát…ông đã vô tình làm thành một giấc “Mơ Hoa” khác, âm thầm thắp sáng trái tim thiếu nữ chớm biết tương tư của nàng Kim Châu?
Biết đâu, từ giấc “Mơ Hoa” với “bên đèn… một bóng…” của Hoàng Giác, “quan hệ” với một người con gái khác, lại chẳng trở thành một giấc “Mơ hoa… mới” với “bên đèn…đôi bóng” của người con gái hoa khôi đường Quán Thánh?
Tuy nhiên, tôi hằng nghĩ rằng, mỗi con người, dù ở tuổi nào, đều có cho riêng mình, những giấc mơ… hoa. Và, giấc mơ… hoa đó, chỉ có thể thành sự thực, nếu định mệnh cay nghiệt chịu nhắm mắt, quay lưng, để thần may mắn mỉm cười với kẻ đó.
Bà Hoàng Giác kể rất thành thật rằng, giống như thần may mắn đã mỉm cười với bà, với giấc “Mơ Hoa” thầm kín của bà, khi song thân tác giả “Ngày Về” nhờ người mai mối bà, cho con trai của họ.
Lúc đó, nhạc sĩ Hoàng Giác của chúng ta, đã 28 tuổi nhưng vẫn còn “bên đèn một bóng”…
“Con có biết rằng, đàn ông con trai thời đó, 28 tuổi mà vẫn chưa có vợ thì kể như là…trai già rồi đấy…” bà Hoàng Giác dí dỏm, âu yếm nhìn chồng sau câu nói.
Trở lại với “tình sử” của mình, bà Hoàng Giác tiết lộ, trong gặp gỡ đầu tiên kia, chỉ riêng bà biết, định mệnh đã nghe được lời khẩn nguyện tha thiết của bà. Trong khi tác giả “Mơ Hoa” lại tự hỏi, ông ngủ mơ chăng(?), khi nàng Kim Châu nhận lời cầu hôn của ông? Tới giờ chót, ông vẫn còn hồi hộp, lo lắng…
Bà Hoàng Giác nói, sở dĩ có chuyện nhạc sĩ Hoàng Giác “hồi hộp, lo lắng” vì ngay khi có tin “Hoàng Giác cầu hôn Kim Châu” dư luận Hà Thành đã xôn xao, bàn tán…
Rất nhiều người bằng nhiều hình thức khác nhau, lên tiếng cảnh cáo, can ngăn bố mẹ bà không nên gả con gái cho một anh chàng nhạc sĩ “nghèo rớt mồng tơi!” Nhưng bà quyết liệt cho thấy, nếu không phải là nhạc sĩ Hoàng Giác thì bà sẽ không lấy bất cứ một người đàn ông nào khác, dù giầu có, hoặc địa vị tới đâu.
Để kết luận chuyện tình đẹp của mình, bà bảo:
“Lúc đám cưới diễn ra, bà vừa đúng 19 tuổi con à!”
Nghe tới đây, tự dưng hình ảnh bà Huy Cận buổi chiều, bên cửa sổ, trong căn phòng khách sạn nơi tôi ở tạm, bỗng trỗi bật. Tôi thấy gờn gợn như nghe được tiếng ho lục khục của định mệnh trớ trêu, an bài. Tôi suýt buột miệng:
“… Con không biết bà có thấy bà may mắn một ngàn lần hơn bà Huy Cận?”
Và, cũng thật may mắn cho tôi, khi sau đó, bà Hoàng Giác quay lại khúc phim gia đình ly tán!
Đó là thời gian toàn quốc kháng chiến chống Pháp. Hà Nội sơ tán. Nhạc sĩ Hoàng Giác tham gia đoàn Tuyên Truyền Xung Phong. Trong lần được phép về thăm vợ con (khi đó đã tản cư tới Phúc Yên,) để đánh dấu ngày gặp lại, Hoàng Giác viết “Ngày Về.” Một “Ngày Về” ngợi ca tình yêu. Một “Ngày Về” đơm hoa cho quá khứ đã tan nát… Một “Ngày Về” mà, “tổ ấm” đôi lứa, cũng là tổ quốc – – người yêu trong ca khúc, cũng là quê hương… Và ca từ (lời 1) đầy đủ, như sau:
“Tung cánh chim tìm về tổ ấm / Nơi sống bao ngày giờ đằm thắm / nhớ phút chia ly, ngại ngùng bước chân đi / luyến tiếc bao nhiêu ngày xanh / Tha thiết mong tìm về bạn cũ / nhưng cánh chim mịt mùng bạt gió / vắng tiếng chim xanh ngày vui hót tung mây / mờ khuất xa xôi nghìn phương / Trên đường tha hương, vui gió sương / riêng lòng ta mang nỗi nhớ thương / âm thầm thương tiếc cho ngày về / tìm lại đường tơ nay đã dứt / Nghe tiếng chim chiều về gọi gió / như tiếng tơ lòng người bạc phước / Nhắp chén men say còn vương bóng quê hương / dừng bước tha hương lòng đau.” (Theo: dactrung.com)
Nhưng, phải chăng sự liên tưởng từ một tiểu gia đình, thành tổ quốc, lớn rộng? – – Từ một người vợ thương yêu, nhỏ bé, tội nghiệp…tới một quê hương đau thương, chìm trong binh lửa…được chuyển tải tới đám đông bằng giai điệu cực kỳ thiết tha; khiến những người dễ mủi lòng, có thể chảy nước mắt…
Bà Hoàng Giác còn kể cho tôi nghe cái tai nạn bất ngờ mà ca khúc “Ngày Về” mang lại! Đúng hơn, đó là cơn bão khủng khiếp đã úp chụp xuống gia đình bà.
Bà nói, vào khoảng giữa thập niên 1960, khi Miền Nam Việt Nam, dùng Ca khúc “Ngày Về” của nhạc sĩ Hoàng Giác, làm nhạc hiệu cho chương trình phát thanh Chiêu Hồi!
Là thế hệ 1.1/2, khi tôi được sinh ra thì, miền Nam Việt Nam đã mất .
Tôi không có một chút ý niệm, dù mơ hồ nào về thời thế, chính trị của đất nước trước năm 1975. Luôn cả những sáng tác thuộc lãnh vực văn học và nghệ thuật, thời gian còn ở Việt Nam, tôi cũng không hay biết, không tiếp cận…mãi cho tới khi tôi được theo mẹ qua Canada.
Tôi muốn nói, trong ghi nhận non nớt của tôi, trước sau “Ngày Về” vẫn là một tình khúc cảm động. Ca khúc ngợi ca một tình yêu dù vẫn còn, hay đã vĩnh viễn biến mất. Vẫn trong ghi nhận non nớt của tôi thì, “Ngày Về” của Hoàng Giác là ngày về với tình yêu dành cho Kim Châu – – Dành cho những người thân yêu và, quá khứ “đầm ấm” một thời thanh bình của ông.
Trong khi “Ngày Về” của tôi, là ngày về của một đứa nhỏ cũng với…tình yêu…Nhưng là thứ tình yêu thơ dại. Tình yêu dành cho ấu thơ, đã qua. Tình yêu dành cho căn nhà tôi đã ở. Ngôi trường tôi đã học. Những sân chơi chứng kiến ngày tôi thêm lớn. Những con đường, những hè phố tôi đã tới lui. Và, những người “bạn cũ” thân yêu một thời, tôi đã có.
“Ngày về’ của tôi sau mười mấy năm, cũng tương tự như “ngày về” của nhạc sĩ Hoàng Giác, cách nay trên nửa thế kỷ. Cũng là “Tha thiết mong tìm về bạn cũ…” Cũng bùi ngùi khi phải đối diện với “nhưng… cánh chim mịt mùng bạt gió…”
Khác nhau chăng là “cánh chim mịt mùng bạt gió,” ở đây, với tôi, là căn nhỏ xưa đã đổi. Sân trường cũ đã thay. Phố phường đã…”quy hoạch.” Những người bạn thơ ấu của tôi một thời, đã lớn. Họ đã trưởng thành. (Như tôi,) họ đã vào đời. Không ít người đã chẳng hề còn ở địa chỉ cũ – – Và, bạn bè xưa, cũng không một ai biết, nay những người đó, phiêu bạt nơi đâu!
Tôi nghĩ, đó cũng là một thứ “… mịt mùng bạt gió!” Một dạng “Vắng tiếng chim xanh ngày vui hót tung mây / mờ khuất xa xôi nghìn phương…”
Và, nếu tôi có thầm hát “Trên đường tha hương vui gió sương / riêng lòng ta mang mối nhớ thương / âm thầm thương tiếc cho ngày về / tìm lại đường tơ nay đã dứt…” Và, nếu tôi có không cầm được nước mắt (như tôi đã không cầm được nước mắt, lúc chính nhạc sĩ Hoàng Giác, với cây guitar, hát cho tôi nghe,
“Ngày Về” của ông;) xin hiểu cho rằng, ngay cả khi tôi có là con nhỏ không mau nước mắt; thì, chuyện rơi lệ cũng là lẽ thường mà thôi.
Đó là tôi chưa kể, lúc cất tiếng hát một ca khúc của mình, tác giả, đã bước qua tuổi 80. Tác phẩm đã có trên nửa thế kỷ tuổi đời. Sự hiện diện của linh hồn “Ngày Về,” bà Kim Châu. Hà Nội, một buổi trưa mùa hè. Và mấy chục năm trước, thảm họa trên trời giáng xuống cả gia đình nhạc sĩ Hoàng Giác, khiến tôi càng thêm bàng hoàng, xốn xang, chua xót.
Tai họa đã biến bà Hoàng Giác đã từ vai trò một người vợ yếu đuối, thành người lo toan chuyện cơm áo, chạy vạy nuôi cả gia đình!
Bà kể, trong suốt thời gian đằng đẵng ấy, đã có không biết bao thức trắng, cúi xuống chiếc máy may cũ kỹ, cầm lên những que đan sờn tróc…để may vá, đan thuê cho người… Thời gian ấy, để cứu sống chồng con, bà cũng không từ bất cứ công việc gì, kể cả những việc chỉ đem lại cho bà một lợi tức bèo bọt, như phết hồ dán bao nylon…
Kết luận về thời gian bị tai họa bi thương nhất của cuộc đời mình, với nụ cười hãnh diện, bà Hoàng Giác nói:
“Tuy nhiên, thời gian đó, cũng là thời gian bà rất hạnh phúc con à. Bà cảm thấy hạnh phúc không chỉ vì chia xẻ được hoạn nạn, khó khăn với chồng con, mà còn vì bà từng bắt gặp ông che mặt khóc, khi thấy bà quá cơ cực… Với bà, chừng đó, đã là một đền bù đáng kể rồi, con à…”
Bà không nói, nhưng tôi biết, biết rất rõ, bà còn được trời đất đền bù cho bà những người con thành đạt. Trong số những người con đó, của ông bà, có thể kể nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm, một tài hoa của, Hà Thành, hôm nay.
(California, June 2007.)
Nguồn: https://dutule.com/a8390/orchid-lam-quynh-ngay-ve-voi-hoang-giac-noi-toi-co-duoc-