Hả Miệng Mắc Quai

Nguyễn Sĩ Hạnh
31.8.2011

Nhép miệng (Lip sync, lip-sync, lip-synch, lip synchronization) là kỹ thuật nhép miệng cho ăn với một bài hát hay lời nói đã thu sẵn trước. Kỹ thuật nhép miệng được dùng nhiều live show,  trong kỹ nghệ phim ảnh và trong video game. Bài này chỉ xin tám về nhép miệng trong âm nhạc, nói nôm na là hát nhép.

Hát nhép” là một đề tài lớn. Google hai chữ “hát nhép” sẽ thấy gần năm triệu trang! Báo mạng Việt Nam tốn biết bao nhiêu bandwidth để bàn chuyện hả miệng mắc quai này. Không những chỉ sao Việt nhép mà sao Tàu, sao Hàn, sao Tây, sao Mỹ gì cũng có nhép hết. Một vài xứ có cả luật hát nhép. Ở Việt nam mình thì nghe nói Cục Biểu Diễn đang soạn thảo và đệ trình một nghị định về trình diễn bao gồm luôn chuyện hát nhép [1]!

Tại sao lại có chuyện hát nhép?

Hát nhép có nhiều lí do, tệ nhứt là gạt gẫm khán giả, lên sân khác hát nhép theo bài thu sẵn của ca sĩ khác hát. Nhưng ngược lại cũng có những trường hợp bất khả kháng chẳng đặng đừng, cũng có những trường hợp bế tắc, kẹt cứng có có cách gì hát thiệt được, nếu muốn cho bà con nghe thì phải nhép!

Những năm về sau này, những màn trình diễn live như của Madonna, Beyoncé và Britney Spears thường là hát nhép vì phần múa rất dữ dội. Bài múa thường rất bạo, tốn sức, ca sĩ không thể nào đủ bin vừa múa vừa hát cho hay, cho nên không có kế nào khác, đã múa thì khỏi hát, chỉ nhép miệng thôi.

Nhiều khi ca sĩ càm ràm là thường thì hệ thống âm thanh dở quá, không thể nào thể hiện trung thực giọng ca oanh vàng của họ nếu hát live, cho nên tốt hơn là hát nhép quách để có thể cống hiến cho khán thính giả một bài nhạc thiệt hay theo khả năng của họ.

Nhưng phần lớn thì hát nhép là một cách biểu diễn láo lếu và xấu xa, là một kế mà các ca sĩ dùng để che dấu giọng hát yếu kém của mình, và lường gạt người nghe làm cho họ tưởng là giọng hát oanh vàng đang vang vọng là từ cái lỗ miệng của họ phát ra.

Hát nhép không phải lúc nào cũng là điều xấu

Có vài trường hợp ca sĩ bị năn nỉ hát nhép, ví dụ như Luciano Pavarotti trong lễ khai mạc Thế Vận Hội Mùa Đông 2006 ở Turin. Chris Nelson của The New York Times tường thuật rằng[2]:

Ngày 10 tháng Hai năm 2006, Pavarotti hát bài “Nessun Dorma” trong lễ khai mạc Olympic Mùa Đông 2006 ởTurin, Italy. Màn trình diễn sau cùng này của buổi lễ khai mạc được khán giả hoan nghênh nhiệt liệt nhất. Leone Magiera, đạo diễn của buổi khai mạc, tiết lộ trong hồi ký của ông hồi năm 2008 là phần trình diễn của Luciano Pavarotti  đã được thu thanh mấy tuần trước. “Dàn nhạc giả bộ trình diễn, tôi giả bộ điều khiển và Luciano Pavarotti  giả bộ hát. Kết quả thật là tuyệt diệu,” ông viết. Ông bầu của Luciano Pavarotti, Terri Robson, cho biết Luciano Pavarotti  đã từ chối nhiều lần lời mời của Ủy Hội hế Vận Hội Mùa Đông bởi vì biết là mình không thể nào hát nổi vào lúc nửa đêm lúc trời lạnh xuống dưới không độ ở Turin vào tháng Hai. Sau cùng Ủy Hội Thế Vận Hội Mùa Đông thuyết phục ông “hát nhép” mới được việc.

Cũng chuyện Thế Vận Hội, nhưng là Thế vận Hội Mùa hè 2008 ở Bắc Kinh. Trong buổi lễ khai mạc, coi thì thấy dường như là cô Lin Miaoke ca bài “Ode to the Motherland“, nhưng sau đó thì lòi ra là cô chỉ hát nhép, ca sĩ thật là cô Yang Peiyi. Cô này về đầu cuộc thi tuyển lựa nhưng phút cuối bị thay thế vì cô không được dễ thương cho lắm[3].

 Yang Peiyi và Lin Miaoke
Yang Peiyi và Lin Miaoke

Không đủ bin hát live

Nghệ sĩ thường hát nhép khi phải vừa ca vừa múa cùng lúc với điệu múa hao bin tổn sức, cả live and khi thu video, vì hai lá phổi chịu không nổi nếu phải vừa ca vừa hát. Michael Jackon là một ví dụ điển hình,  ông trình diễn những điệu múa phức tạp và hát nhép theo. Buổi trình diễn của ông trong chương trình TV đặc biệt Motown 25: Yesterday, Today, Forever (1983) thay đổi biên giới của sân khấu live show. Ian Inglis, tác giả của Performance and Popular Music: History, Place and Time (2006) ghi nhận là chuyện “MJ hát nhép bài Billie Jean không có gì là lạ thường; điều lạ thường là hát thiệt hay hát nhép gì thì đối với khán giả cũng vậy.”[4]. Vì vậy vụ này bắt đầu một thời đại mới mà nghệ sĩ dùng hát nhép tạo dựng lại những video âm nhạc tuyệt hay trên sân khấu.

Háp nhép vì bệnh tật

Ashlee Simpson chẳng hạn bị triệu chứng ợ chua trong buổi tối cô xuất hiện tren chương trình Saturday Night Live năm 2004, làm cô phải hát nhép. Nhiều ca sĩ khác cũng viện cớ là bệnh cảm, laryngitis và đủ thứ bệnh khác làm họ không hát 100% được và phải nhờ tới hát nhép[5].

Hệ thống âm thanh dở

Nhiều ca sĩ càm ràm là thường thì hệ thống âm thanh dở quá, không thể nào thể hiện trung thực giọng ca oanh vàng của họ nếu hát live, cho nên tốt hơn là hát nhép quách để có thể cống hiến cho khán thính giả một bài nhạc thiệt hay theo khả năng của họ.

Hát nhép lường gạt khán giả trắng trợn

Milli Vanilli

Vào năm 1990, trong một buổi trình diễn live thu hình bởi MTV ở công viên Lake Compounce ở Bristol, Connecticut, máy hát bài “Girl You Know It’s True” của Milli Vanilli bị kẹt và  bắt đầu nhảy cóc, lập đi lập lại câu hát lỡ cỡ “Girl, you know its’…”. Bàn dân thiên hạ mới đâm ra thắc mắc dữ dội về tài năng của các thành viên trong ban nhạc, ông bầu Frank Farian phải thú nhận với các nhà báo vào ngày 12.11.1990 là Morvan và Pilatus không phải là ca sĩ thu thanh vô album. Dưới áp lực của các tổ chức truyền thông của Mỹ, giải thưởng Grammy của Milly Vanilli bị hủy bỏ  và hãng dĩa Arista Recors phải bỏ phần trình bày ra khỏi chương trình, xóa bỏ album ra khỏi danh sách, và ngưng không in thêm dĩa nữa[6].

Sau khi chuyện này lộ ra thì có tới 26 đơn kiện dựa trên nhiều luật lệ bảo vệ khách hàng chống lại gian lận của Mỹ. Ngày 28.8, hai bên đồng ý là những người mua vé coi concert và những người đã mua album nhạc của Milli Vanilli sẽ được trả tiền lại [7]. Tính ra có chừng 10 triệu người mua được quyền đòi tiền lại.

Hát nhép ở Việt Nam

Điểm mặt vài  sao Việt “dính” hát nhép

“Họa mi” Khánh Linh… hát nhép

Sau hát nhép, Thu Thủy đắt ‘sô’ hơn?

“Cá sấu chúa” Quỳnh Nga xin lỗi vì sự cố hát nhép

Hơn nửa số ca sĩ trong liveshow ‘Thương nhớ VN’ hát nhép

Clip Thu Thủy rơi míc khi hát nhép

Muốn đọc thêm quí bạn cứ google “hát nhép” thì tha hồ mà đọc cả đời!

Có nên cấm hát nhép

Ở bên Tàu luật cấm nhép có từ ngay sau vụ hát nhép ở Olympic Bắc Kinh. Hai ca sĩ bị bắt phạt đầu tiên theo luật này là Fang Ziyuan và Ying Youcan vào tháng 8 năm ngoái, mỗi người bị phạt 5 vạn quan (khoảng 128 triệu VNĐ). Nghe nói cô Fang Ziyuan tính tự tử là vì vụ này[8].

Bên Đại Hàn cũng nghe nói có luật cấm hát nhép.

Mấy lúc trước, vì vụ Britney hát nhép nên quốc hội tiể bang New South Wales bên Úc tính làm luật cấm hát nhép [9] nhưng sau đó không nghe nói gì.

Thật ra cấm hát nhép không phải là một chuyện đơn giản. Bên nhà thì sính luật, nhà nước chỉ cần kí một nghị định là xong ngay (còn có thi hành được hay không lại là chuyện khác), nhưng ở những nước phương Tây nhà nước mà lạng quạng là bị kiện về tội đụng chạm tới quyền tự do ngôn luận. Vì là miễn là ca sĩ chịu nhép, nhạc sĩ tác giả bài ca đồng ý, và khán giả biết trước và chịu trả tiền vô coi thì không có gì là sai trái cả. Không biết ở những nước khác ra sao chớ ở Úc thì dùng bộ luật về buôn bán (Trading Act) để trị vụ hát nhép này. Đại khái, cũng như mọi chuyện buôn khác, ca sĩ không được treo đầu heo bán thịt chó, hát thì nói hát, nhép thì nói nhép, thuận người bán vừa người mua thì không ai thắc mắc gì. Còn nếu là quảng cáo là “live show” mà hát nhép thì phạm tội lường gạt, gian lận … bà con biết được thì sẽ đòi tiền vé lại. Có người còn kiện ra tòa, đòi bồi thường thêm vì làm họ mất đi cái niềm ao ước đi coi live show cả đời!

Để ngăn ngừa chuyện hát nhép thật ra không dễ (cũng như chuyện xả rác, chuyện hối lộ…) liên quan đến nhiều yếu tố, từ giáo dục tới văn hóa, luật pháp…, và cần nhiều thời gian, một vài thế hệ không biết chừng. Tuy nhiên theo thiển ý người viết thì căn bản vẫn là giáo dục từ nhà trường là chính. Em nhỏ ở trường được dạy dỗ làm người chân thật thì mai mốt ra đời lỡ có duyên trở thành ca sĩ thì sẽ biết xấu hổ khi đứng trên sân khấu nhép miệng mà lương gạt khán giả (cũng như em sẽ biết xấu hổ khi không tuân theo luật đi đường, có làm quan thì biết xấu hổ khi ăn hối lộ… vân vân và vân vân).

Nguyễn Sĩ Hạnh
viết theo Wikipedia.org

Chú thích

[1] Hát nhép có tội tình gì?
[2] Kington, Tom (7 April 2008). “Pavarotti mimed at final performance”. The Guardian (London). Retrieved 7 April 2008.
[3] Stunning Beijing opening marred by lip-synching
[4] Inglis, Ian (2006). Performance and popular music: history, place and time. Ashgate Publishing. pp. 119, 127. ISBN 9780754640578.
[5] Simpson opts for extra help because of acid reflux
[6] “Milli Vanilli Meltdown Angers Former Fans,” Los Angeles Times, November 17, 1990. Retrieved March 26, 2006.
[7] “Judge Rejects Milli Vanilli Refund Plan”, New York Times, August 13, 1991. Accessed March 21, 2006.
[8] Singer from “the first lip synching case in China” attempts suicide
[9] Spears upset over lip-sync saga
  

BÌNH LUẬN

Vui lòng nhập bình luận của bạn
Vui lòng nhập tên của bạn ở đây