Gilbert Bécaud

Quỳnh Giao
28.12.2006

Gilbert Bécaud
Ca nhạc sĩ Gilbert Bécaud chụp năm 1974 tại Lebanon, trình diễn tại Ðại Hội Âm Nhạc Byblos. Trong số khán giả có nhạc sĩ hàng đầu của Lebanon (thứ tư từ trái) Ziad Rahbani, khi đó mới 18 tuổi. (Hình: AFP/Getty Images)

Gilbert Bécaud tạ thế cách đây đúng năm năm, vào Tháng Mười Hai năm 2001.

Sinh năm 1927, Gilbert Bécaud cùng tuổi với nhà văn Mai Thảo của chúng ta. Ít người Việt biết đến tiếng hát Gilbert Bécaud, nhưng nhiều người Việt lại có thể yêu thích các ca khúc được phổ biến rất mạnh trong nền tân nhạc Hoa Kỳ, mà có thể không biết là của ông. Thí dụ như Let It Be Me hoặc What Now My Love qua tiếng hát của nhiều ca sĩ Mỹ nổi tiếng như Frank Sinatra, James Brown vừa tạ thế, hay Nina Simone, Barbra Streisand, Bob Dylan hoặc cặp Sonny and Cher, v.v…

Nhắc lại tên ông trong tiết mục âm nhạc này là điều công bằng, và có lẽ cũng cần thiết vì Gilbert Bécaud là một nghệ sĩ lớn với hơn 400 ca khúc nay đã là di sản của tân nhạc Pháp.

Nói về danh vọng thì Bécaud đã lãnh huy chương cao quý nhất của Pháp, là Chevalier de la Legion d’Honneur. Và lại nhận huy chương ngay trên sân khấu. Thay mặt chính quyền vinh danh người nghệ sĩ và gắn huy chương lên ngực Gilbert Bécaud là một nhân vật có thẩm quyền. Ông là Préfet, một chức vụ cao cấp về an ninh và hành chánh. Ông càng có cẩm quyền hơn vì cũng là một nghệ sĩ, là nhà thơ viết lời cho những ca khúc nổi tiếng của Bécaud, đó là Louis Amade. Hai người là bạn chí thiết và dù ở hai nghề khác nhau vẫn gặp nhau trong thế giới âm nhạc.

Trước khi loài người biết tới Elvis Presley hay ban tứ quái the Beattles thì khi Gilbert Bécaud xuất hiện trên sân khấu là hội trường rung chuyển như bị điện giật, vì vậy mới có hỗn danh là “Mr. 100,000 volts”. Ông đánh đàn, hát, nhảy múa và diễn tả sống động khiến các khản giả trẻ đã đập vỡ hàng nghế ngồi vì bị kích thích. Cách đây hơn nửa thế kỷ thì chuyện ấy là hãn hữu!

Nhưng Bécaud không trình diễn ở tóc tai hay trang phục kỳ dị như thế hệ ca sĩ về sau. Trước sau, ông chỉ có mặc một bộ đồ xanh đậm, áo sơ mi trắng và luôn luôn đeo một kiểu cravate, đốm trắng trên nền xanh đậm. Khi đi hát, Bécaud mang theo chừng 25 chiếc cravate cùng màu cùng kiểu để thay giữa hai ca khúc vì ướt đẫm mồ hôi. Ở nhà, ông còn gần 200 chiếc.

Kiểu dáng cravate “petit pois” ấy là nhãn hiệu của Gilbert Bécaud và xuất phát từ một chuyện cảm động thời xa xưa.

Gilbert Bécaud học dương cầm từ nhỏ và chín tuổi đã vào học viện âm nhạc của thành phố Nice ở miền Nam nước Pháp. Một năm ấy, cậu bé xin một chân đánh dương cầm tại một phòng trà, một cabaret, mà bị từ chối. Quy tắc của nơi giải trí thanh lịch này là nghệ sĩ phải đeo cravate chứ không phong phanh hở cổ. Bà mẹ dắt con đi xin việc đã suy nghĩ rất nhanh và giải quyết còn nhanh hơn. Bà xé vạt dưới tấm váy màu xanh đậm có đốm trắng, khéo choàng lên cổ cậu con như một chiếc cravate.

Bécaud bước vào phòng trà với y phục đúng tiêu chuẩn và vừa dạo lên một giai điệu là… được nhận việc. Kể từ đấy, Gilbert Bécaud mà lên sân khấu là chỉ một màu, một kiểu, để nhớ đến dịp may đầu đời, nổi lên từ vạt áo của mẹ! Một bà mẹ vất vả nuôi con và tìm mọi cách cho đứa con được thành công trong âm nhạc. Bà cụ không nghĩ rằng xướng ca là vô loài, và âm nhạc của con làm cụ vui sống đến 100 tuổi.

Gilbert Bécaud còn có một vật chí thiết khác là chiếc dương cầm… nghiêng.

Ông vừa đánh đàn vừa hát mà khi trình diễn như vậy, ông cần nhìn thấy khán giả ngồi dưới. Phải có luồng nhân điện từ khán giả thì Mr. 100,000 volts mới nháng lửa. Làm sao bây giờ?

Ông thuê một tay thợ khéo… nhẹ vạt bớt một chân của chiếc dương cầm. Ít thôi để không làm lệch khung hư tiếng, và để không ai thấy được. Nhưng vừa đủ để người nghệ sĩ giao tiếp bằng mắt với khán giả. Ông đã trình diễn như vậy tại rạp Olympia nổi tiếng của Paris. Lần nào cũng là, khán giả bật dậy, dù không hề đập phá hay đánh đàn bằng gót chân như nhân vật Jerry Lee Lewis của Hoa Kỳ.

Gilbert Bécaud sinh năm 1927 dưới tên Francois Gilbert Silly tại một hải cảng nhỏ bên bờ Ðịa Trung Hải, gần thành phố Marseilles. Cha ông đã bỏ mấy mẹ con ra đi mà nhất định không làm giấy ly dị. Bà mẹ sống với người chồng mới là Louis Bécaud mà vẫn không được làm hôn thú. Ông chồng mới này thương ba người con của vợ như con mình và sau này, cậu Francois Gilbert lấy họ của ông làm nghệ danh của mình.

Gilbert Bécaud chỉ thực sự đi hát sau Ðại Chiến Thứ Hai. Thời đại chiến, khi nước Pháp bị chiếm đóng thì Bécaud đã theo người anh ruột tham gia kháng chiến chống Ðức tại vùng Vercors. Sau chiến tranh, ông cùng gia đình lên Paris, chơi nhạc trong phòng trà và viết nhạc phim cho tới khi gặp những người tri kỷ thì mới bước sang nghề ca hát. Những người tri kỷ đó là Pierre Delanoe và Maurice Vidalin. Hai người viết lời ca trên giai điệu do Bécaud sáng tác để trình diễn.

Delanoe là tác giả bài Et maintenant nổi tiếng trên thế giới, nguyên bản của bài What Now My Love làm khá giả mê mệt tại Hoa Kỳ. Bài “Je t’appartiens”, nguyên bản của Let It Be Me cũng là của ông. Vidalin là tác giả bài L’amour est mort hay L’indifférence.

Kể từ 1952, ông mới lấy tên là Gilbert Bécaud. Ông gặp Edith Piaf trong một chuyến lưu diễn tại Hoa Kỳ. Piaf là người đã đưa bài “Je t’ai dans ma peau” của Bécaud lên đài danh vọng từ năm đó và giới thiệu cho ông gặp nhân vật kỳ tài là Louis Amade, vị công chức cao cấp có hồn thơ lai láng. Nhà thơ kiêm cảnh sát trưởng Amade là người đã phán một câu để đời: “Tài của anh không phải là đánh đàn dương cầm mà là soạn nhạc và trình diễn!” Ông viết lời của “Les marchés de Provence” hay “L’orange” và rất nhiều ca khúc khác của Bécaud. Ðại đa số những ca khúc nổi tiếng với lời Pháp của ba người bạn thơ mà sau này được lưu truyền thên thế giới với lời khác đều là giai điệu của Gilbert Bécaud.

Từ 1953 trở đi, Gilbert Bécaud có đầy đủ yếu tố thành công, với lời ca thật đẹp của ba người bạn có tài. Ông lại là người soạn nhạc, đánh đàn, có giọng hát đầy nam tính, và dày dạn kinh nghiệm về nghệ thuật trình diễn sau nhiều năm đánh đàn trong phòng trà. Ðiều ít ai biết, Bécaud nổi tiếng trước tại Hoa Kỳ rồi mới được dân Pháp đón nhận như một nghệ sĩ đã từng chinh phục khán giả Mỹ! Ông hát được sáu thứ tiếng, đi khắp thế giới và thường xuyên qua Mỹ lưu diễn nhưng sau cùng vẫn chọn ở lại Pháp, vì lưu luyến không khí văn nghệ và bằng hữu ở quê nhà.

Tại Việt Nam, chúng ta bắt đầu làm quen với loại nhạc của ông từ bài Le Jour où la Pluie Viendra (nhạc Bécaud, lời Delanoe) qua tiếng hát Dalida.

Năm 1961 là khi bài Et Maintenant xuất hiện và chinh phục mọi người. Bécaud từng song ca bài này tại Mỹ với Frank Sinatra và giờ đây, nhiều người vẫn tin rằng What Now My Love là nhạc Mỹ. Những nghệ sĩ nổi danh của Hoa Kỳ như Elvis Presley, Stevie Wonder, Frank Sinatra hay Neil Diamond, một người có tiếng hát và lối trình diễn rất gần với Bécaud, đều là bạn và rất quý trọng Bécaud. Ngoài việc soạn nhạc và lưu diễn, ông còn dựng nhạc kịch và có nhiều vở đã được trình bày rất thành công tại Hoa Kỳ. Bài September Song của Neil Diamond chính là sáng tác chung với Gilbert Bécaud. Một tờ báo New York đã phán: Gilbert Bécaud là rặt Pháp, như loại phó mát “camembert”. Nhưng nhờ Trời, có di chuyển cũng không hư”!

Gilbert Bécaud mất vào ngày 18 Tháng Mười Hai năm 2001, trong ngôi nhà nổi trên sông, tại ngoại ô Paris. Ngày nay, khi nghe What Now My Love, chúng ta nên nhớ đến Bécaud.

Quỳnh Giao

BÌNH LUẬN

Vui lòng nhập bình luận của bạn
Vui lòng nhập tên của bạn ở đây